Wyłuszczenie w stawie kolanowym – podstawowe informacje

Wyłuszczenie w stawie kolanowym to zabieg chirurgiczny polegający na odjęciu kończyny, w którym dochodzi do rozdzielenia kości na poziomie stawu kolanowego, bez ich przecięcia. Choć operacja wykonywana jest bardzo rzadko, to uznawana jest za najkorzystniejszy rodzaj amputacji kończyn.

Wyłuszczenie w stawie kolanowym jest najbardziej optymalnym rodzajem amputacji powyżej stawu kolanowego. Zabieg pozwala zachować zarówno kości, mięśnie, rzepkę, jak i chrząstki stawowe. W rezultacie równowaga mięśniowa pozostaje niezakłócona, a zakres zgięcia biodrowego nie jest ograniczony.

Wskazania do zabiegu

Wyłuszczenie w stawie kolanowym wykonuje się głównie u dzieci jako alternatywę do amputacji na poziomie uda. Ten rodzaj operacji pozwala bowiem zachować najszybciej rosnącą nasadę kości udowej, co zapobiega wtórnemu skracaniu się kikuta. Zaś w przypadku amputacji na poziomie połowy uda, pozostała część kończyny nie nadąża z rozwojem drugiej, przez co staje się źródłem rozległego bólu oraz problemów w przyszłości. Zabieg wyłuszczenia w stawie kolanowym wykonuje się również u pacjentów onkologicznych, gdy cała kość udowa jest zachowana oraz tych borykających się ze spastycznością mięśni, przykurczami, bądź całkowicie niesprawnym kolanem. W przypadku pacjentów po urazach ważne jest, aby tkanki miękkie w obrębie stawu kolanowego były nieuszkodzone – w przeciwnym wypadku wykonanie wyłuszczenia w stawie kolanowym może przyczynić się do zachowania bliznowatego, niefunkcjonalnego szczytu kikuta.

Nierzadko wyłuszczeniu w stawie kolanowym poddawani są sportowcy (głównie lekkoatleci), ze względu na możliwość uzyskania bardziej wytrzymałego kikuta niż w przypadku amputacji uda. Jednakże wyłuszczenie w stawie kolanowym ze względu na lepszy rozkład nacisku w leju protezowym jest korzystne nie tylko dla osób aktywnych. Przekłada się to na większą odporność mechaniczną szczytu kikuta, a co za tym idzie niższy wydatek energetyczny w trakcie stania i chodzenia w porównaniu z amputacją udową.

Wyłuszczenie w stawie kolanowym a amputacja uda

Wyłuszczenie w stawie kolanowym chroni wszystkie mięśnie uda, dzięki czemu pozwala na zachowanie równowagi mięśniowej (co jest niemożliwe w przypadku amputacji na poziomie uda). Kikut zachowuje więc swoją nienaruszoną strukturę mięśniową, jest silny i w pełni funkcjonalny, dzięki czemu umożliwia doskonałą kontrolę nad protezą. Natomiast w przypadku amputacji uda, mięśnie odcięte w połowie uda cofają się, puchną, potrzebują więcej czasu na wyleczenie, regenerację i nigdy całkowicie nie odzyskują siły.

Wyłuszczenie w stawie kolanowym pozwala ponadto na wykonanie bardziej komfortowego leja protezowego niż w przypadku amputacji udowej.  Lej przy wyłuszczeniu w stawie kolanowym nie sięga wysoko do pachwiny i nie podpiera guza kulszowego, nie powodując tym samym dyskomfortu w trakcie chodzenia i siedzenia. Może z powodzeniem kończyć się np. w połowie uda. Dodatkowo krótszy lej gwarantuje łatwiejsze zakładanie protezy.

Minusem wyłuszczenia w stawie kolanowym, podobnie jak w przypadku amputacji udowej, jest usunięcie dwóch kości podudzia: piszczeli i kości strzałkowej. Utrata dolnej części stawu kolanowego eliminuje całą siłę kolana – aby nieco zminimalizować ten efekt często pozostawia się rzepkę i jej ścięgna. Podczas, gdy osoba z krótką amputacją przezkolanową zachowuje cały staw kolanowy i część kości piszczelowej, zapewniając dużą moc potrzebną przykładowo do przejścia z pozycji siedzącej do stojącej.

Kolejnymi minusami są względy estetyczne. Po zamontowaniu przegubu kolanowego, z racji na znaczną długość kikuta, wysokość „kolana” nad ziemią może być trochę inna niż w zdrowej nodze. Warto jednak zaznaczyć, że na rynku dostępne są coraz to nowocześniejsze przeguby, które maksymalnie niwelują te różnice „długości kończyn”. Poza tym niektórym pacjentom przeszkadza bulwiasty kształt leja protezowego odwzorowujący poszerzający się na szczycie kikut, co stanowi nieco większe wyzwanie dla protetyka.

Możliwe powikłania po zabiegu

Zarówno w przypadku wyłuszczenia w stawie kolanowym, jak i amputacji na poziomie uda, skutki operacji odczuwa cały organizm pacjenta. Można do nich zaliczyć między innymi: unieruchomienie, wzrost masy ciała wywołany zmniejszonym metabolizmem, pogorszenie wydolności płuc, zaniki mięśni. Pomimo, iż długa dźwignia kikuta ( w przypadku wyłuszczenia w stawie kolanowym) zapobiega przykurczom, to mogą wystąpić przykurcze zgięciowe i odwiedzeniowe. Warto zaznaczyć, że im krótszy kikut, tym mniejsza jest jego wydolność i potrzeba więcej pracy w przypadku jego usprawniania.

Aby zminimalizować możliwe powikłania i skrócić czas hospitalizacji, zaleca się aby już od pierwszych dni po operacji odpowiednio postępować z kikutem oraz wykonywać dobrane przez fizjoterapeutę ćwiczenia.  Fizjoterapię dostosowuje się do rodzaju, poziomu oraz przyczyny amputacji. Ważne jest aby ruch był również odpowiednio dobrany do wieku oraz możliwości pacjenta.

Proteza przy wyłuszczeniu w stawie kolanowym – pierwsza wizyta w gabinecie

Pierwsze spotkanie z pacjentem w gabinecie Orto-Pes to przede wszystkim rozmowa. Pytamy wówczas o wiek, czas, jaki minął od amputacji, jej przyczynę i poziom, sprawdzamy stopień wygojenia rany oraz badamy kształt kikuta, uzyskujemy informację na temat występowania przykurczów, przebiegu hartowania kikuta. Gdy pacjent jest na początku drogi, na takich konsultacjach udzielamy wskazówek dot. odpowiedniego przygotowania do zaprotezowania.

Z kolei, w przypadku pacjenta, który jest już przygotowany, sprawdzamy wydolność i jakość kikuta. Podczas pierwszej wizyty u pacjentów przygotowanych pobierana jest miara z kikuta amputowanej kończyny oraz wykonywany odlew gipsowy, z uwzględnieniem określonych punktów na kikucie. Poza wykonaniem zagadnień technicznych, udzielamy również wsparcia merytorycznego jak, np. informacje o możliwym dofinansowaniu do zaopatrzenia protetycznego, rodzajach refundacji, formach pomocy itd.

W przypadku wyłuszczenia w stawie kolanowym, głównymi elementami w protezie jest precyzyjnie dobrany lej protezowy oraz stabilny przegub kolanowy. Na protezę składa się ponadto stopa protezowa oraz adaptery łączące. Aby proteza nie wyróżniała się wizualnie, można ją osłonić pokryciem kosmetycznym.

Podsumowując, wyłuszczenie w stawie kolanowym jest amputacją polegającą na rozdzieleniu kości, bez konieczności ich przecinania. W przeciwieństwie do amputacji uda, operacja pozwala na zachowanie najszybciej rosnącej nasady kości udowej oraz ogólnej równowagi mięśniowej. Kikut o odpowiednio zabezpieczonym szczycie oraz bulwiastym kształcie jest bardziej wydolny oraz umożliwia łatwe i pewne zamocowanie protezy.