Niepełnosprawni kierowcy – obowiązki i uprawnienia

Bycie niezależnym to dla osób z ograniczeniami ruchowymi bardzo ważny aspekt codziennej egzystencji. Autonomii sprzyja mobilność, która umożliwia samodzielne przemieszczanie się oraz swobodne uczestnictwo w życiu społecznym i zawodowym. Jakie wymagania stawia się przed osobą niepełnosprawną za kierownicą, jakie ma prawa oraz z jakich udogodnień może korzystać? O tym w poniższym artykule.  

Przemieszczanie się stanowi jedną z najważniejszych potrzeb warunkujących niezależność oraz możliwości decydowania o miejscu swojego przebywania. Prowadzenie pojazdu sprawia, że zarówno codzienne funkcjonowanie, jak i realizacja własnych celów i aspiracji staje się bardziej komfortowa. Warto jednak zaznaczyć, że o tym, czy każda osoba niepełnosprawna może być kierowcą, zawsze decyduje lekarz.

Jako, że pojęcie osoby niepełnosprawnej obejmuje wiele czynników w niniejszym artykule opisane zostaną jedynie te dotyczące dysfunkcji ruchu (na przykład osoba po amputacji kończyny dolnej). Warto zaznaczyć, że w tym przypadku będziemy mówić o niepełnosprawności niewpływającej na zdolności poznawcze/umysłowe,  a jedynie o takiej, w której ograniczona jest wyłącznie sprawność kończyn górnych, dolnych lub kręgosłupa.

Jak uzyskać prawo jazdy

Osoba niepełnosprawna fizycznie może być kierowcą pod warunkiem:

• osiągnięcia odpowiedniego wieku,
• uzyskania orzeczenia lekarskiego o braku  przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem,
• odbycia odpowiedniego szkolenia adekwatnego do danej kategorii oraz osiągnięcia pozytywnego wyniku na egzaminie państwowym (w przypadku „posiadania orzeczenia lekarskiego z adnotacją o możliwości prowadzenia pojazdu silnikowego po przystosowaniu go do rodzaju schorzenia – konieczne jest zapewnienie na egzamin takiego pojazdu, który będzie przystosowany do rodzaju schorzenia osoby egzaminowanej“. (Dz. U. Nr 217 poz. 1834, §19 pkt. 3).

W sytuacji, kiedy prawo jazdy zostało zdobyte jeszcze przed wystąpieniem niepełnosprawności, konieczne jest niezwłoczne zawiadomienie o tym starosty. Zobowiązuje do tego artykuł 98 Kodeksu Drogowego – Prawo o Ruchu Drogowym, który nakazuje „niezwłoczne zawiadomienie starosty nie tylko w sytuacji utraty bądź zniszczenia dokumentu, ale i nastąpienia zmiany stanu faktycznego wymagająca zmiany danych zawartych w prawie jazdy”. Wiąże się to z czasowym zawieszeniem uprawnień do kierowania pojazdem na czas przejścia niezbędnych badań lekarskich. Obejmują one między innymi ocenę siły mięśniowej i chwytności rąk, czy ograniczeń ruchomości stawów – palców i nadgarstków, łokciowych, barkowych.

Warto podkreślić, że istnieje możliwość uzyskania dofinansowania na pokrycie kosztów prawa jazdy kat. B ze środków PFRON. Dotyczy ono nie tylko samego kursu, ale i kosztów egzaminu państwowego oraz ewentualnych dojazdów.

Wyposażenie samochodu osób z niepełnosprawnością

Przystosowanie techniczne pojazdu do potrzeb osób niepełnosprawnych w polskim prawie uregulowane jest bardzo ogólnie. Zaznacza się, że: pojazd uczestniczący w ruchu drogowym musi być tak zbudowany, wyposażony i utrzymany, aby korzystanie z niego: nie zagrażało bezpieczeństwu osób nim jadących lub innych uczestników ruchu,  nie naruszało porządku ruchu na drodze i nie narażało kogokolwiek na szkodę, nie zakłócało spokoju publicznego przez powodowanie hałasu przekraczającego poziom określony w przepisach szczegółowych, nie powodowało wydzielania szkodliwych substancji w stopniu przekraczającym wielkości określone w przepisach szczegółowych, nie powodowało niszczenia drogi, zapewniało dostateczne pole widzenia kierowcy oraz łatwe, wygodne i pewne posługiwanie się urządzeniami do kierowania, hamowania, sygnalizacji i oświetlenia drogi przy równoczesnym jej obserwowaniu, nie powodowało zakłóceń radioelektrycznych w stopniu przekraczającym wielkości określone w przepisach szczegółowych.

Urządzenia adaptacyjne dostosowuje się do danego ograniczenia osoby niepełnosprawnej. Powinny być one spójne z cechami konstrukcyjnymi pojazdu. Warto zaznaczyć, że przepisy szczegółowo regulują,  jakie kody ograniczeń można zastosować w pojeździe. Nie ma tam jednak informacji dot. dopuszczalnych zmian technicznych. Zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami, w polach dokumentu Prawa Jazdy, w kolumnie oznaczonej liczbą 12 umieszcza się liczbowe oznaczenia kodów i subkodów, które określają następujące ograniczenia w korzystaniu z uprawnień lub informacje dodatkowe. Przykładowo: kod oznaczony jako „03” mówi, że wymagana jest proteza lub szyna ortopedyczne kończyn, kod „10” – wymagane modyfikacje w układzie zmiany biegów, kod „20” – niezbędne zmiany w układzie hamulcowym.

Najczęściej stosuje się tzw. ręczny gaz i hamulec. Polega to na przeniesieniu funkcji, jaka jest przypisana nogom kierowcy, na poziom rąk. Innym rozwiązaniem jest zakup auta z automatyczną skrzynią biegów.

Dobór odpowiednich urządzeń jest kluczowy, aby prowadzenie pojazdu przez osoby z niepełnosprawnością ruchową było bezpieczne. Dokonując dostosowania samochodu trzeba więc pamiętać o przestrzeganiu wytycznych otrzymanych w trakcie badania, ujętych w kodach w rubryce 12 prawa jazdy.

Przywileje niepełnosprawnych za kierownicą

Do niepełnosprawnych kierowców posiadających aktualną kartę parkingową adresowane są regulacje prawne, których celem jest zapewnienie osobom o obniżonej sprawności ruchowej dostępności do określonych obiektów oraz do miejsc parkingowych. Oprócz uprawnienia do parkowania na miejscach specjalnie wydzielonych, tzw. „kopertach” kierujący może nie stosować się, pod warunkiem zachowania szczególnej ostrożności do określonych znaków drogowych takich, jak:

• zakaz ruchu w obu kierunkach,
• zakaz wjazdu pojazdów silnikowych, z wyjątkiem motocykli jednośladowych,
• zakaz wjazdu autobusów,
• zakaz wjazdu motocykli,
• zakaz wjazdu motorowerów”,
• zakaz postoju” – dopuszczalny czas postoju dłuższy niż 1 minuta jest wskazany na znaku albo na umieszczonej pod nim tabliczce,
• zakaz postoju w dni nieparzyste,
• strefa ograniczonego postoju.

Chyba, że pod tymi znakami umieszczona jest tabliczka z napisem „Dotyczy także”i symbolem osoby niepełnosprawnej.

Z przedstawionych powyżej zwolnień mają możliwość skorzystania zarówno kierowcy o obniżonej sprawności ruchowej, jak i osoby je przewożące. Warunkiem jest  posiadanie i umieszczenie karty parkingowej za przednią szybą samochodu w taki sposób, aby w pełni była ona czytelna.

Warto zaznaczyć, że w większości większych polskich miast parkowanie na „kopertach” jest bezpłatne, a w niektórych po wydaniu odpowiedniego identyfikatora, także w całej strefie płatnego parkowania (nie tylko na „kopertach”). Więcej informacji można uzyskać bezpośrednio w miejskich zarządach dróg, telefonicznie czy na stronach internetowych typu: www.zdium.wroc.pl.

Karta parkingowa

Karta parkingowa to dokument wydawany przez starostę danego miasta, zgodnie z miejscem zamieszkania wnioskodawcy, a jej aktualny wzór obowiązuje we wszystkich państwach należących do Unii Europejskiej (należy jednak pamiętać, że w poszczególnych krajach uprawnia do innego rodzaju ulg i przebywając za granicą, konieczne jest zapoznanie się z przepisami obowiązującymi w danym państwie).

Aby wnioskować o kartę, wymagane jest posiadanie orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. W przypadku osób z umiarkowanym stopniem, spełnienie tych przesłanek może zostać stwierdzone tylko wtedy, gdy jej przyczyna oznaczona jest symbolami 05-R, oznaczający upośledzenie narządu ruchu lub 10 – chorobę neurologiczną. od dnia 1 lipca 2014 r. osoba niepełnosprawna zaliczona do lekkiego stopnia, bez względu na przyczynę niepełnosprawności, nie jest już uprawniona do uzyskania karty parkingowej.

Dokumenty niezbędne podczas ubiegania się o kartę parkingową:

• orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – kserokopia za okazaniem oryginału,
• dowód osobisty – kserokopia za okazaniem oryginału,
• fotografia o wym. 3,5 x 4,5,
• wniosek o wydanie karty, który wypełnia się na specjalnym formularzu,
• potwierdzenie uiszczenia opłaty w wysokości 25zł.

Podsumowując, obniżona sprawność ruchowa nie jest barierą do prowadzenia samochodu i bycia pełnoprawnym uczestnikiem ruchu drogowego. Warunkiem jest jedynie opanowanie sztuki jazdy, przystosowanie pojazdu oraz otrzymanie od lekarza orzeczenia o braku przeciwwskazań do kierowania nim.

Przydatne linki:

• http://www.spinka.org.pl/ – Stowarzyszenie Pomocy Niepełnosprawnym Kierowcom
• http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19970500475 – Karta Praw Osób Niepełnosprawnych
• http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/186243 – informacje dot. Karty parkingowej
• http://orka.sejm.gov.pl/proc8.nsf/ustawy/2462_u.htm – Prawo o ruchu drogowym
• http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20021701393 – Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych.
• http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120000973/O/D20120973.pdf – Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 2 sierpnia 2012r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami.