Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie

Niedokrwienie kończyn dolnych to stan chorobowy, w którym proces przepływu krwi przez tętnice od serca do nóg jest ograniczony. Najczęstszą przyczyną zwężenia i usztywnienia naczyń jest odkładanie na ścianach tętnic cholesterolu o niskiej gęstości. Jest to przejaw choroby miażdżycowej, która nieleczona może być przyczyną amputacji kończyny.

Miażdżyca nóg, czyli choroba naczyń obwodowych

Istotą miażdżycy kończyn dolnych jest zwężenie tętnic, których zadaniem jest transport krwi od serca do nóg. Przyczyną zwężenia jest powstanie tzw. blaszki miażdżycowej, będącej skutkiem gromadzenia się w ścianach naczyń nadmiaru złego cholesterolu. W efekcie, światło naczynia zostaje zawężone lub nawet całkowicie zamknięte przez powstały zakrzep, a do kończyn nie dociera wystarczająca ilość tlenu. W zależności od czasu, w jakim następuje rozwój niedokrwienia, może przyjmować postać ostrą lub przewlekłą. Na chorobę narażone są zazwyczaj osoby między 50. a 75. rokiem życia, borykające się z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, mało aktywne fizycznie oraz te uzależnione od tytoniu. Szczególną grupę chorych stanowią osoby z wysokim poziomem tzw. „złego” cholesterolu.

Pierwsze objawy schorzenia pojawiają się, gdy średnice tętnic zostają zwężone o ponad połowę. Stosuje się wówczas leczenie zapobiegawcze lub operacyjne.

Zapobieganie miażdżycy tętnic kończyn dolnych

Czynniki predysponujące rozwój miażdżycy, a w konsekwencji niedokrwienie kończyn dolnych poza nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą i paleniem papierosów, to otyłość wynikająca z niewłaściwej, bogatej w tłuszcze zwierzęce diety podwyższającej tzw. „zły” cholesterol.

Aby zapobiegać rozwojowi choroby należy więc włączyć do codziennego jadłospisu głównie tłuszcze bogate w omega-3. Zalecane są ryby i owoce morza, orzechy włoskie i laskowe oraz oliwa z oliwek. Ponadto powinno się całkowicie zrezygnować z używek, a przede wszystkim z nikotyny i alkoholu. Nie mniej ważne jest podejmowanie regularnej aktywności fizycznej. Wskazany jest tzw. trening marszowy na bieżni oraz na ergometrze rowerowym, a także ćwiczenia oporowe mięśni kończyn dolnych. Najlepsze rezultaty przynosi regularność – zaleca się wykonywanie minimum 3 sesji tygodniowo. Dlaczego ruch jest tak ważny? Pod jego wpływem pojawiają się bowiem nowe, drobne naczynia krwionośne przejmujące funkcję zatkanych tętnic. W rezultacie zaopatrują w krew te obszary kończyn dolnych, które są dotknięte niedokrwieniem. Poza tym ćwiczenia wzmagają przepływ krwi przez naczynia i poprawiają stan tętnic. Ponadto pod wpływem aktywności fizycznej zwiększa się ilość „dobrego” cholesterolu, a zmniejsza poziom „złego”.

Należy pamiętać o tym, że profilaktyka ruchowa niewskazana jest natomiast w przypadku współistnienia ciężkich chorób płuc i serca oraz przy zaawansowanym niedokrwieniu kończyn objawiającym się martwicą.

Miażdżyca zarostowa tętnic nóg – objawy

Pierwszymi objawami, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza są zaburzenia czucia, uczucie zimnych lub ciepłych nóg, oraz wszelkiego rodzaju bóle kończyn nasilające się podczas chodzenia. Do najczęstszych należy uczucie ciężkości, rwania, kłucia, bądź drętwienia kończyny. Gdy pojawią się takie objawy niezwłocznie należy udać się do specjalisty w leczeniu chorób tętnic, żył i naczyń limfatycznych, jakim jest angiolog. U pacjentów z niedokrwieniem kończyn dolnych często równocześnie występuje niedokrwienie serca oraz nadciśnienie tętnicze, dlatego niekiedy konieczna jest również konsultacja u lekarza kardiologa.

Najbardziej charakterystycznym objawem zwężenia tętnic jest chromanie przestankowe. To dyskomfort lub ból odczuwany w okolicy łydek, pojawiający się podczas chodzenia, a ustępujący w czasie spoczynku, zwykle w ciągu dziesięciu minut. Ból ma charakter powtarzalny i spowodowany jest m.in. słabą kondycją oraz niewystarczającą siłą mięśniową.

Objawem, na który należy zwrócić szczególną uwagę jest sinienie stóp, które zwykle pojawia się w okolicach palców. Jest to zazwyczaj konsekwencja oderwania części blaszki miażdżycowej, prowadzącej do powstania zatoru i całkowitego zamknięcia drobnych naczyń. Poza zasinieniem obserwuje się często słabe, niemal niewyczuwalne tętno w głównych tętnicach stóp. Taki stan może grozić martwicą, a w następstwie nawet amputacją nogi.

Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych – leczenie

Leczenie przewlekłego niedokrwienia nóg polega głównie na powstrzymaniu rozwoju choroby, zmniejszeniu ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych oraz poprawie wydolności pacjenta poprzez umiarkowany wysiłek fizyczny. Podstawą jest zmiana trybu życia – przestrzeganie zdrowej diety, regularna aktywność fizyczna, zaprzestanie palenia tytoniu. Chorzy na miażdżycę muszą regularnie badać poziom „złego” (frakcja LDL)  i „dobrego” (HDL) cholesterolu we krwi oraz stężenie triglicerydów. Obniżenie „złego” cholesterolu i podwyższenie „dobrego” odbywa się najczęściej przy pomocy stosownych leków. Dopiero, kiedy farmakoterapia nie przynosi pozytywnych wyników, lekarz decyduje o alternatywnych metodach leczenia – zabiegowym – angioplastyce (balonikowaniu) oraz chirurgicznym – pomostowaniu (bajpasach), czy endarterektomii (usunięciu blaszki miażdżycowej).

Skrajne niedokrwienie kończyny dolnej

Krytyczne niedokrwienie kończyny dolnej objawia się głównie przewlekłym, trwającym ponad dwa tygodnie bólem spoczynkowym, zasinieniem bądź porażeniem. Mogą także pojawić się zmiany w postaci niegojących się ran i owrzodzeń, z towarzyszącymi wtórnymi zakażeniami bakteryjnymi oraz gorączka. Przyczyną jest najczęściej powstanie zakrzepu i doprowadzenie do zatoru w zmienionych miażdżycowo naczyniach.

Wyróżnić można następujące etapy skrajnego niedokrwienia kończyn dolnych – po dwóch godzinach występują zaburzenia czucia, drętwienie, po sześciu – czucie w kończynie zanika, skóra przyjmuje marmurkowaty wygląd, po ośmiu godzinach chory nie jest w stanie ruszyć kończyną. Intensywne nasilenie objawów w krótkim czasie może doprowadzić do rozwoju martwicy (po ok. dziesięciu godzinach), a w następstwie do amputacji kończyny, a nierzadko nawet do śmierci pacjenta.

Podsumowując, nasilające się zmiany miażdżycowe tętnic kończyn dolnych mogą być przyczyną wielu niebezpiecznych powikłań, w tym amputacji. Aby nie dopuścić do rozwoju choroby oraz zapobiec zwężeniu i usztywnieniu naczyń, konieczna jest zmiana trybu życia – przestrzeganie zdrowej diety, regularna aktywność fizyczna oraz całkowita rezygnacja z używek.