Jak radzić sobie z bólami fantomowymi?
Dla wielu osób ból fantomowy to nieznane zagadnienie, ponieważ dotyka on jedynie osób po amputacji kończyn. Na szczęście nie każdy pacjent odczuwa bóle fantomowe. Czasami jest to bezbolesne czucie w obrębie amputowanej kończyny trudne do wyjaśnienia (mrowienie, pieczenie, swędzenie, wykręcanie, ściskanie itp.) W części przypadków jest to sytuacja tymczasowa, która występuje bezpośrednio po zabiegu i trwa kilka tygodni. Ale zdarzają się sytuacje, kiedy trwa zdecydowanie dłużej lub zostaje na całe życie. Wrażenia fantomowe występują z różną częstotliwością i mogą mieć różne nasilenie w ciągu dnia.
Ból fantomowy pojawia się w obrębie kończyny, która została amputowana. Odczucia fantomowe są trudne do wyjaśnienia, ponieważ amputowanej kończyny już nie ma a pacjent nadal odczuwa jej ból. Często mają związek z doznaniami przed amputacją np. bolesna niegojąca się rana lub uraz w obrębie amputowanej kończyny.
Dotychczas nie poznano szczegółowego mechanizmu powstawania wrażeń fantomowych, ale rozważa się kilka teorii
Jedna z nich dotyczy obwodowego układu nerwowego – powstawanie nerwiaków. W czasie amputacji dochodzi do przerwania niektórych nerwów. W tych miejscach może pojawić się stan zapalny, ponieważ zostaje uszkodzony neuron. Taki stan może wywołać zbyt mocne pobudzenie miejsca amputacji, który wysyła impuls do mózgu w wyniku czego doprowadza to do jeszcze większego pobudzenia uszkodzonego neuronu.
Niektórzy jednak uważają, że ból fantomowy istnieje tylko w głowie i jest efektem amputacji. Jest to jednak bardziej skomplikowane, ponieważ związane jest z plastycznością mózgu i reorganizacją pól czuciowych i ruchowych w korze mózgowej oraz pamięcią bólową. Mózg nie zdążył przywyknąć do nowej sytuacji, która objawia się brakiem kończyny i zapamiętuje dolegliwości bólowe sprzed amputacji.
Jak radzić sobie z bólami fantomowymi?
W obecnych czasach zarówno lekarze, jak i fizjoterapeuci stosują szerokie spektrum możliwości, aby je zminimalizować. Należy mieć na uwadze, że leczenie bólu fantomowego jest niezwykle złożone i jest sporym wyzwaniem.
Najlepsze efekty terapii pojawiają się w czasie współpracy lekarza prowadzącego, fizjoterapeuty oraz często psychologa. Należy pamiętać, że każdy pacjent jest inny i terapia musi być dobrana indywidualnie dla każdego.
Większość lekarzy decyduje się na wdrożenie terapii farmakologicznej w postaci niesteroidowych leków o działaniu przeciwbólowym. Nie zawsze jest to jednak najlepsze rozwiązanie, ponieważ ma ona na celu jedynie zminimalizowanie bólu.
Warto wdrożyć różne zajęcia terapeutyczne, które pomogą w eliminacji bólu. Doskonale sprawdza się terapia lustrzana, która jest w pełni nieinwazyjną metodą leczenia a co najważniejsze prawie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty. Polega ona na siedzeniu przed lustrem i obserwowaniu kończyny. Daje to wizualny obraz posiadania dwóch kończyn a poruszanie zachowaną kończyną sprawia wrażenie, że poruszamy obiema kończynami. Dzięki temu pacjent może przyjąć dogodną pozycję dla utraconej kończyny.
Dobrze sprawdza się również terapia sensomotoryczna. Dzięki niej pobudzamy zakończenia nerwowe. Regularnie wykonywany masaż różnymi urządzeniami przynosi naprawdę zadowalające efekty. Można wykorzystać w tym celu terapię ultradźwięków lub elektroterapię.
Kolejna metoda, to kompresyjne bandażowanie kikuta, ucisk pomaga zmniejszać doznania bólowe.
Odpowiednio szybkie protezowanie i poprawna adaptacja protezy również często pomagają z radzeniem sobie z trudnymi odczuciami fantomowymi.
