Jak dobrać protezę kończyny dolnej – poradnik krok po kroku

Protezy kończyn dolnych to rodzaj zaopatrzenia ortopedycznego, których zadaniem jest przejęcie funkcji utraconych rąk i nóg. To dzięki niej oraz odpowiedniej rehabilitacji, możliwe jest odzyskanie maksymalnej sprawności. Aby jednak powrót do zdrowia przebiegał efektywnie, ważne jest aby proteza była wykonana według ściśle określonych potrzeb i oczekiwań pacjenta.

Przygotowanie do zaprotezowania to proces, który może trwać od jednego do kilku miesięcy. Zależy on przede wszystkim od stanu zdrowia oraz zaangażowania pacjenta. Podstawą jest wygojenie, prawidłowe uformowanie kikuta, pozbycie się ewentualnych przykurczów oraz wzmocnienie ogólnej kondycji fizycznej. Kiedy już pacjent jest należycie przygotowany, można pobrać miarę na protezę. – zaznacza protetyk pracowni protetyczno-ortopedycznej Orto-Pes.

Zapraszamy do lektury wywiadu z naszym specjalistą, w którym głównie skupimy się na odpowiednim doborze zaopatrzenia protetycznego. Zachęcamy jednocześnie do zapoznania się
z tekstem szczegółowo wyjaśniającym właściwe przygotowanie do zaprotezowania.

Rozpocznijmy od krótkiego wstępu. Kikut to ten fragment amputowanej kończyny, który po zaprotezowaniu będzie bezpośrednio stykał się z lejem protezowym. To właśnie od jego kondycji będzie w głównej mierze zależeć efektywne wykorzystanie protezy. Na co zwrócić szczególną uwagę podczas jego pielęgnacji?

Podstawą jest odpowiednia higiena. Kiedy rana pooperacyjna jest już wygojona, a szwy ściągnięte należy pamiętać o regularnym myciu kikuta. Zwracam jednak uwagę, żeby nie znajdował się on w wodzie zbyt długo, bo może to doprowadzić do wystąpienia uszkodzeń spowodowanych nadmiernie zmiękczoną skórą. W celu ochrony przed otarciami, warto stosować maści nawilżające oraz specjalne maści na blizny (kiedy blizna operacyjna jest już wygojona).

Inną bardzo ważną czynnością jest regularna kompresja. Kikut formuje się na kształt walca lub odwróconego stożka. Aby przygotować kikut do środowiska leja protezowego, istotne jest odpowiednie hartowanie. To między innymi masaż, który opiera się na głaskaniu, dotykaniu bądź oklepywaniu kikuta. Można to robić rękami lub użyć w tym celu przedmiotów o różnej strukturze, jak np. szorstka ściereczka.

Sygnalizuję, że istotną częścią przygotowania do zaprotezowania jest wzmocnienie mięśni barków, ramion, przedramion i tułowia. Należy także szczególną uwagę poświęcić pozostałej, zdrowej kończynie ze względu na jej znaczne obciążenie w początkowej fazie zaprotezowania. Komfort poruszania się można poprawić poprzez używanie indywidualnej wkładki ortopedycznej dla pozostałej, zdrowej stopy.

Przejdźmy do usystematyzowania wiedzy dot. protez kończyn dolnych. Jakiego typu protezy można wykonać w pracowni Orto-Pes oraz jak są zbudowane?

W naszej pracowni powstają nowoczesne, modularne protezy kończyn, po amputacjach na różnych wysokościach. Zarówno dla dzieci, osób dorosłych, czy seniorów. Rozpoczynając od lekkich protez służących wyłącznie do rehabilitacji czy pionizacji pacjenta, przez dynamiczne – do normalnego funkcjonowania, skończywszy na specjalistycznych – na przykład do uprawiania sportu. Do najpopularniejszych należą: protezy podudzia – składające się z leja protezowego, modułów łączących oraz stopy protezowej, protezy uda – obejmujące swoją budową lej protezowy, przegub kolanowy, adaptery łączące i funkcjonalne oraz stopę protezową, protezy przy wyłuszczeniu w stawie – najczęściej kończyny dolnej w stawie biodrowym lub kolanowym, protezy kosmetyczne stóp – wykonane z silikonu w celu odtworzenia kształtu i koloru odpowiadającego pozostałej kończynie.

Przyjmijmy, że zgłasza się do Państwa pacjent po amputacji powyżej kolana. Jak wygląda pierwsza wizyta w gabinecie protetyka?

Pierwsze spotkanie z pacjentem w naszym gabinecie to przede wszystkim rozmowa. Pytamy zazwyczaj o wiek, czas, jaki minął od amputacji, jej przyczynę i poziom, sprawdzamy stopień wygojenia rany oraz badamy kształt kikuta, uzyskujemy informację na temat występowania przykurczów, przebiegu hartowania kikuta. Gdy pacjent jest na początku drogi, na takich konsultacjach udzielamy wskazówek dot. odpowiedniego przygotowania do zaprotezowania. Z kolei, w przypadku pacjenta, który jest już przygotowany, sprawdzamy wydolność i jakość kikuta. Podczas pierwszej wizyty u pacjentów przygotowanych pobierana jest miara z kikuta amputowanej kończyny oraz wykonywany odlew gipsowy, z uwzględnieniem określonych punktów na kikucie. Poza wykonaniem zagadnień technicznych, udzielamy również wsparcia merytorycznego jak, np. informacje o możliwym dofinansowaniu do zaopatrzenia protetycznego, rodzajach refundacji, formach pomocy itd.

Jakie są kolejne etapy wykonania zaopatrzenia protetycznego?

Po dokonaniu pomiarów i zrobieniu odpowiedniego gipsowego negatywu wykonujemy według ściśle określonych standardów całkowicie zindywidualizowaną protezę. Zwykle ma to miejsce w okresie do dwóch tygodni od pobrania miary. Po tym czasie przechodzi się do pierwszych jej przymiarek  oraz dopasowania do indywidualnych potrzeb pacjenta. Zazwyczaj potrzeba na to od jednej do kilku wizyt w naszym gabinecie. W tej fazie ustawiamy optymalną długość, właściwy kąt stopy, wyprofilowanie leja itp. Warto zaznaczyć, że odpowiednie dopasowanie leja protezowego wpływa na wygodę oraz funkcjonowanie całej protezy. Kiedy jest ona już należycie dopasowana i przekazana do użytkowania pacjentowi, następuje etap nauki chodzenia. To bardzo ważny element powrotu do sprawności, bo to właśnie od motywacji oraz zaangażowania będzie zależeć efektywne posługiwanie się protezą. Obejmuje on kilka poziomów. Początkowo zalecam ćwiczenia polegające na przeniesieniu ciężaru ciała z pięty na całą stopę. Następnie można przystąpić do nauki chodzenia przy barierkach, przy pomocy balkonika lub kul łokciowych, a w miarę postępu odstawić pomoce ortopedyczne i rozpocząć poruszanie się samodzielnie. Ważne jest, aby podczas początkowej fazy nauki poruszania się w protezie zawsze towarzyszyła osoba, która będzie wsparciem przy ewentualnych problemach.

Zaznaczam, że w przypadku trudności związanych z poruszaniem się oraz użytkowaniem protezy, zawsze służymy pomocą.

Ile kosztuje proteza? Wspomniał Pan również o możliwym dofinansowaniu do protez. Z jakich możliwości można korzystać. Jak wygląda cały proces ubiegania się o wsparcie? 

Protezy dostępne są w trzech pułapach cenowych: w ramach limitu NFZ, z dofinansowaniem z instytucji typu MOPS lub PCPR lub z dopłatą własną (możliwość starania się o zwrot poniesionych kosztów) oraz w ramach programu „Aktywny Samorząd” finansowanego przez PFRON. Proces uzyskania dofinansowania został dokładnie opisany tutaj.

Podsumowując, nowoczesne rozwiązania protetyczne oraz poprawny dobór i dopasowanie protezy pozwalają pomyślnie zastąpić amputowaną kończynę. Dzięki nabyciu umiejętności poruszania się w protezie oraz odpowiedniej rehabilitacji, pacjent może powrócić do maksymalnej sprawności – wykonywać codzienne czynności, pracować, jeździć samochodem, czy uprawiać sport –  innymi słowy: cieszyć się pełnią życia!