Aktywne życie po amputacji – z odpowiednią protezą to możliwe!
Amputacja to doświadczenie traumatyczne. Dotykające zarówno sfery fizycznej, jak i psychicznej. Choć z jednej strony, w wyniku operacji człowiek traci cząstkę siebie, to z drugiej, zyskuje szansę na odzyskanie sprawności i życie jak dotychczas. Podstawą jest jednak akceptacja nowej rzeczywistości, siła do przetrwania leczenia i rehabilitacji, determinacja w działaniu oraz przekonanie, że życie po amputacji nie musi ograniczać.
Amputacja to operacja skutkująca odjęciem części lub całości kończyny. W obu przypadkach powoduje zmianę postrzegania siebie i wymusza naukę funkcjonowania w inny sposób niż z dwoma w pełni sprawnymi kończynami. Początkowo, mogą pojawić się trudności i nieznane wcześniej ograniczenia, ale te można przezwyciężyć. Konieczna jest wiara we własne możliwości, dopasowana do wieku i stanu zdrowia rehabilitacja oraz proteza, która pozwoli prowadzić normalne, aktywne życie.
Akceptacja przyjdzie z czasem
Jak poradzić sobie z traumą po operacji odjęcia kończyny? Podstawą jest przyjęcie do siebie faktu amputacji. Operację wykonuje się, gdy życie pacjenta jest zagrożone, tym samym musi istnieć poważne wskazanie aby ją przeprowadzić. Najczęściej są to groźne powikłania chorób przewlekłych i nieszczęśliwe wypadki, a amputacja jest zwieńczeniem rozległego bólu oraz początkiem powrotu do zdrowia i sprawności.
Utrata kończyny nierzadko powoduje, że amputanci czują się niekompletni i bezradni, przez co ich sposób postrzegania własnego „ja” ulega zaburzeniu. W przypadku osób przed zabiegiem lub, które mają już go za sobą, konieczne jest „danie sobie czasu”, przetworzenie stresu związanego z amputacją. Krzyk, złość, płacz, czy żal są więc normalnymi emocjami, których, jeżeli tylko jest taka potrzeba – należy doświadczyć. Akceptacja przyjdzie z czasem. Niezwykle ważna jest rozmowa – z rodziną, przyjaciółmi, psychologiem, którzy pomogą przejść przez ten trudny czas. Trzeba mieć jednak świadomość, że wszystko zaczyna się w głowie, warto dać sobie szansę, bo przecież utrata kończyny, to nie utrata życia. Ono toczy się nadal i może być równie atrakcyjne. Dobrze wykonana proteza „nie boli”, nie wymaga noszenia specjalnego obuwia, chodzenia o kulach, czy przyjmowania środków przeciwbólowych. Wymaga natomiast motywacji i pracy aby dojść do etapu protezowania, a później chęci do nauki posługiwania się nią i wykorzystania jej w codziennym życiu. Ważne jest, aby już od samego początku starać się przystosować do nowej rzeczywistości, wyznaczać mniejsze i większe cele i je realizować, a całe „doświadczenie” potraktować jako naukę życia od początku, a nie życie „po amputacji”. Nie warto dzielić życia na to, co było przed amputacją oraz po niej. Zarówno przed operacją, jak i po, jest się bowiem wciąż tą samą osobą, trzeba więc dać sobie czas i zacząć czerpać z życia garściami, bo przecież życie ma się tylko jedno.
Powrót do sprawności to skomplikowany proces – pierwszym krokiem jest akceptacja nowej sytuacji, kolejnym – dążenie do jak najszybszego zaprotezowania, a ostatnim – nauka bezpiecznego chodu o protezie.
Jaką protezę wybrać?
Dobór protezy rozpoczyna się w momencie należytego przygotowania pacjenta i jego kończyny do zaprotezowania. Rana poamputacyjna powinna być w pełni wygojona, a kikut posiadać kształt walca i być zahartowany. Ważne jest, aby firma, która będzie wykonywać zaopatrzenie nie tylko zapewniła wysokiej jakości protezę, ale także wsparcie fizjoterapeuty i psychologa. Współpraca ze specjalistami pozwoli bowiem na zrozumienie nowej rzeczywistości, oraz dobór protezy, który będzie w pełni odpowiadał potrzebom osobie po amputacji.
Protezę dopasowuje się do poziomu amputacji, jej przyczyny, wieku, a ponadto ogólnej kondycji fizycznej i aktywności sprzed zabiegu. Należy mieć świadomość, że bezpieczne poruszanie się zależy przede wszystkim od dobrze wykonanej protezy oraz należycie przygotowanego kikuta. Dotyczy to codziennie wykonywanych czynności, jak i sytuacji bardziej wymagających, takich jak prowadzenie samochodu, wyjście na basen, czy siłownię.
Proteza, która nie ogranicza
Zadaniem protezy jest przejęcie utraconych funkcji kończyny, a więc umożliwienie jej swobodne zginanie, precyzyjne manewrowanie stopą protezową, utrzymywanie równowagi na jednej nodze, chodzenie, czy korzystanie ze schodów.
Jeżeli osoba przed amputacją uprawiała sport, a stan zdrowia i kondycja fizyczna na to pozwala, może tę aktywność kontynuować. Warto o tym wspomnieć protetykowi już na wczesnym etapie doboru zaopatrzenia. Proteza standardowa umożliwia co prawda aktywną rekreację, ale w przypadku wymagających dyscyplin, potrzebna jest specjalna stopa lub kolano, które są dodatkowo wzmocnione lub odpowiednio zaprojektowane, a także bardziej odporne na przeciążenia. Proteza sportowa daje możliwość uprawianie niemal każdej dyscypliny. Dzięki dopasowanemu lejowi o stabilnym zawieszeniu, zapewnia dobrą sterowność, integralność kikuta z protezą i stabilność podczas wysiłku, a przede wszystkim bezpieczeństwo dla jej użytkownika.
Prowadzenie samochodu po amputacji
Powrocie do aktywności i autonomii po operacji odjęcia kończyny sprzyja mobilność. Prowadzenie samochodu umożliwia swobodne uczestnictwo w życiu społecznym, jak również łatwiejszą realizację swoich celów i aspiracji zawodowych. Podstawą jest posiadanie dokumentu prawa jazdy oraz orzeczenia od lekarza o braku przeciwwskazań do prowadzenia pojazdem. Aby jazda samochodem była bezpieczna i zgodna z przepisami, niezbędne jest dostosowanie samochodu do potrzeb osoby po amputacji. W przypadku posiadania protezy kończyny dolnej, adaptacja pojazdu polega zazwyczaj na zastosowaniu ręcznego gazu i hamulca. W przypadku pacjentów po amputacji lewej kończyny dolnej zaleca się samochód z automatyczną skrzynią biegów.
Osoba, która nie ma prawa jazdy, a chciałaby zostać kierowcą, musi poza osiągnięciem pełnoletności, posiadaniem orzeczenia o braku przeciwskazań do prowadzenia pojazdem, odbyć adekwatne do danej kategorii szkolenie oraz uzyskać pozytywny wynik na egzaminie. Przy czym należy mieć na uwadze, że egzamin musi być zdawany na pojeździe przystosowanym do rodzaju schorzenia egzaminowanego.
Powrót do pracy
Aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami, w tym po amputacji kończyn nie tylko chroni przed wykluczeniem społecznym, a co za tym idzie izolacją i jej negatywnymi skutkami, ale i jest sposobem na wzmocnienie poczucia własnej wartości oraz pokazania, że o atrakcyjności pracownika nie świadczy ilość jego kończyn.
Jeżeli osoba po amputacji, z przyczyn fizycznych nie ma możliwości kontynuowania pracy, bardzo ważne jest aby umożliwić jej przekwalifikowanie się. W tym celu warto skorzystać z porad doradcy zawodowego, który pozwoli poznać własne predyspozycje, pomoże przygotować atrakcyjne dokumenty aplikacyjne i zaproponuje uczestnictwo w podnoszących kompetencje kursach i szkoleniach.
Podsumowując, powrót do aktywności fizycznej, zawodowej i społecznej po amputacji jest możliwy nie tylko dzięki doborze odpowiedniej protezy, ale przede wszystkim determinacji. Proteza jest bowiem jedynie narzędziem, zlepkiem technicznych rozwiązań i materiałów, która bez ingerencji człowieka, nie ma mocy sprawczej. Trzeba więc mieć siłę i chęć, by ją „uruchomić”. Świadomość tego już na samym początku pozwala lepiej i sprawniej przygotować się do zaprotezowania.
